مقدمه: حفظ کیفیت آب رودخانه به جهت مصارف آن در کشاورزی، پرورش ماهی و صنعت در شهرها و روستاهای اطراف از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مطالعه با هدف ارزیابی سطح فلزات سنگین و آلودگی آن ها در آب و رسوب رودخانه های تجن و بابلرود، واقع در شمال ایران و استان مازندارن صورت گرفت. مواد و روش ها: بدینمنظور، نمونهبرداری از آب و رسوب رودخانه در چهار ایستگاه (داخل دریا، مصب، یک کیلومتر قبل از مصب و دو کیلومتر قبل از مصب) در فصل گرم (اواخربهار و اوایل تابستان 1399) انجام شد. سنجش پارامترهایفیزیکی و شیمایی آبشامل شوری، دما، pH، ضریب هدایت الکتریکی، و اکسیژن محلول با کمک دستگاه پرتابل واترچکر انجام شد. اندازه گیری فلزات سنگین شامل آهن، کادمیوم، کروم، کبالت، مس، نیکل، روی، منگنزتوسطدستگاه ICP-EOS وبرایفلز آرسنیک ازاسپکترومتری جذب اتمی و روشهیبرید استفاده شد. جهت ارزیابی ریسک پتانسیل خطر آلودگی رسوب به فلزات سنگین از شاخص های ضریب آلودگی (Cf) و بار آلودگی (PLI)، شاخص فلزی (MI)، پتاسیل خطر زیست محیطی (Er) و پتانسیل کل خطر زیست محیطی آلودگی (RI) استفاده شد. نتایج: نتایج حاکی از آن بودکهغلظت فلزات آرسنیک، کبالت، کروم، مس، نیکل، سرب، و روی در آب رودخانه های بابلرود و تجنکمتر از محدوده قابلشناسایی (0/05>میکروگرم بر لیتر) بود. روند تغییراتغلظت فلزاتسنگین در رسوبرودخانه های مورد مطالعه بهصورت آهن>منگنز >کروم>روی>نیکل >مس>سرب>کبالت>آرسنیک بود. درمجموع، غلظت تمام فلزاتسنگین اندازه گیری شده در رسوب رودخانه بابلرود در مقایسه با رودخانه تجن بهطور قابل توجهی بالاتر بود.
بحث و نتیجه گیری: براساس شاخص های Cf، PLI و MIرسوب ایستگاه های پایین دست در تجن و بابلرود آلودگی متوسط داشتند و سطح آلودگی به آرسنیک در دو رودخانه بالاتر از سایر فلزات بود. شاخص هایEr و RI نشان دهنده خطر اکولوژیکی پایین در رسوب مناطق مصبی و پاییندست رودخانه های تجن و بابلرود بودند.
Sancholi F, Raeisi H, Haghparast S, Patimar R, Rahmani H. Assessing the environmental potential risk of pollution associated with heavy metals in water and sediment of the Tajan and Babolrood Rivers. journalaer 2025; 1 (1) :115-128 URL: http://journalaer.com/article-1-38-fa.html
سنچولی فاطمه، رییسی هادی، حق پرست سارا، پاتیمار رحمان، رحمانی حسین. ارزیابی پتانسیل خطر زیست محیطی و آلودگی برخی فلزات سنگین در آب و رسوبات رودخانه های تجن و بابلرود. پژوهش های محیط زیست جانوری. 1404; 1 (1) :115-128
